1229 онд Өгөдэй монголын их хаанд өргөмжлөгдөөд монголын цэргийг
ази, европыг дамнуулан хэд хэдэн чиглэлээр давшилтанд оруулсны нэг хэсэг
болох Хорчи Саритайгаар толгойлуулсан монголын аялан байлдах цэрэг
Солонгосыг бүрэн эзлэх зорилго тавьжээ. Энэ талаар Өгөөдэй хааны илгээлт
бичигг "Хааны зарлигийг сонс. Тэнгэрийн хүчин энэ байна. Бид та нар
бууж өгөх, эсхүл тэмцэлдэх үү гэдгийг асуулгахаар Саритай хорчийн
цэргийг явууллаа. Бид монгол хаадынхаа их улсад биднийг дөрвөн талаас
тойрсон бүх улсыг хураан авна. Хэрэв та нар мөчөөрхвөл, бид хэн үл
дагасныг ташуур жанчин, дагуулах болно" хэмээн өгүүлжээ. Дипломат
бодлогын үүднээс эелдэг бус энэ илгээлтэд бүх дэлхийг эзлэн авч,
монголын аугаа их эзэнт гүрэн байгуулах гэсэн эрмэлзэл нэвт шингэсэн
байна. Алтан улсын эсрэг хийсэн дайны үеэр монголын цэрэг солонгосын
хязгаарт анх хүрч, тэднээр алба бариулах амлалт авсан бөгөөд энэ үеэс
солонгост монголын элч нар очих нь олширч, хааныхаа нэрийн өмнөөс монгол
язгууртнуудын эрх ашигт зориулан албан татвар бэлэг сэлт шаардах болсон
юм. Ийнхүү 1225 онд монголын элч албан татвар аваад Чингис хаандаа
буцаж явах замдаа Амноккан мөрөн гатлах үедээ алуулжээ. Энэ явдлаас хойш
солонгостой албан харилцаа тасарч, албан татвар өгч түшмэг байх
амлалтаасаа буцсан байна.
1231 оны зун Саритайн цэрэг Солонгос хрэх замдаа Ляодуны хойгт
цөмөрч Хайжоу, Сьюаньчэн зэрэг арав гаруй хотыг цөөхөн хоногт эзэлж,
зүрчидийн жанжин Гэбуайны цэргийг хиартал цохиод, Ялу голын савд ихэд
бэхэлсэн Шичэн хотыг унагааж, Ляодуны хойгийг үндсэнд нь зүрчидүүдээс
цэвэрлэжээ. Улмаар Саритай их цэргээ дагуулан Амноккан мөрнийг гаталж,
солонгост цөмрөн орсон эхний өдрөөс шуурхайлан давшиж, Хамчинсинд хүрч
очиход орон нутгийн түшмэд Ким Ган, Чо Сун Чхан нар хотоо буулган,
монголчуудад дагаар оров. Ийнхүү Саритай жанжин солонгосын хүн амд
хандан дагаар орохыг уриалж, тэдий өмч хөрөнгө, амь насыг хамаалах
амлалт өгсөн нь өөртөө талархах хүч олж, түүгээр дамжуулж байлдан
дагуулах явдлаа хөнгөвчилж, хүн хүчээ гамнахыг зорьсон хэрэг байв.
Түүний энэ бодлого ч зохих амжилтанд хүрч байлаа. Тухайлбал,
монголчуудын албанд орсон Чо Сук Чхан цэргийн тойргийн дарга нарт бичиг
захидал явуулж: "Монголын цэрэгг бууж өгөн, баяр хүргэе" гэжуриалж
байжээ. Мөн Саритайтай нууц холбоо тогтоож, гэрээ байгуулсан Хон Бок Вон
Сочёнд солонгосын хаадын эсрэг бослого гаргаж, монголчуудыг ирэхэд
урван орж, хил залгаа нэгэн мужийн захирагч болжээ. Энэ нь хорчи Саритай
жанжин их цэргийн довтолгооны өмнөх бэлтгэлийг сайтар базааж, тагнуулын
мэдээлэл цуглуулах, нууц холбоо хэлхээ үүсгэх арга хэмжээг амжилттай
хэрэгжүүлж байсны үр дүн байв.
Энэ үед солонгосын эзэн хаан монгол цэрэг хорчи Саритай жанжинаар
удирдуулан халдан ирснийг сонсоод сайд жанжидаа гэртээ цуглуулж,
монголын довтолгооноос хамгаалах аргыг ярилцаж, гурван бүлэг цэргийг
хөдөлгөн тогтоон барих, их жанжин Чве Сониөнийг хойд хязгаарын морьт
элчээр томилж, бүх мужуудаас нийслэлд цэрэг татаж ирүүлэхээр шийджээ.
Энэ үед монгол цэрэг Хамчинсин хотьгг эзлээд, улс орны гүн рүү орсон ч
довтолгооны эхэн үеэс хүн амын эсэргүүцэл ширүүсчээ. Тухайлбал, монголын
хороо цэрэг Чхальчжу хотод ирэхэд хамгаалах цэрэг, хүн ард ширүүн
эсэргүүцсэн тул эхлээд аргаар дагуулахыг оролдоод улмаар бүслэн
туйлдуулж буулган авав. Дараагаар нь монгол цэргийн эхний ангиуд 1231
онд Кучжу цайзад тулж ирэхэд, энд ойр хавийн хотуудын хамгаалах цэргийн
ангиуд цугларсан байна. Монголчууд цайзын өмнө хаалганаас довтолж,
бүслэн дайрсан анхны өдрүүдэд солонгосын цэргийн толгойлогч Ким Кён Сон
монгол цэргүүд цөөн байсныг далимдуулан цайзнаас гарч гадагшаа амжилттай
тулаан хийв.
Гэвч Кучжуд монголчуудын гол хүч хүрэлцэн очиж цайзын төлөө ширүүн
тулалдаан өрнөжээ. Саритай жанжин цайзын хойд хаалга руу 30 шилдэг
цэргээр дайруулсан ч амжилт олсонгүй тул хотын эргэн тойрон түймэрдэхээр
шийдэж хуурай өвс ачсан олон тэрэг дөхүүлсэнд, цайзаас төмөр шоруудыг
улайсгаж шидлэн шатаахад тэсэхүйеэ бэрх халуун илч гарч, аргагүй ухран
гарчээ. Саритай жанжин дахин хэдэн дайралт зохион байгуулсан нь
амжилтгүй болж, 30 хоногийн турш Кучжуг бүсл эн байснаа түр орхихоос өөр
аргагүй бол сон нь Солонгосын удирдагчдад цэргээ татан бүрдүүлэх
бололцоо олгожээ. Ийнхүү Саритай цайзыг дайрч байсан цэргээ авч тус орны
төвд тулалдаж буй ангиудтайгаа нийлүүлжээ.
Есдүгээр сарын эцсээр Солонгосын цэрэг умар зүг хөдлөн явсаар
Тонсоньёк хэмээх өртөөнд хүрч очив. Тагнуул нь "зүүн чиглэлд дайсан
байхгүй" гэж мэдээлэхэд цэргүүд нь морины эмээлийг авч түр үдлэхэд, нэг
хүн уулан дээр гарч "дайсны цэрэг айсуй" гэж мэдээлэв. Тэр завсар
монголын найман мянган морин цэрэг гэнэт гарч ирэн дайрахад тэд тал тал
тийшээ бутран зугтжээ. Энэ тулаан солонгосын цэргүүдэд үлэмж хохирол
учруулснаар, Анбук цайзад одож бүгэхээс өөр аргагүй болгожээ. Хорчи
Саритай 1231 оны 10 дугаар сарын эхээр шинэ сэлбэг хүч араас залгуулахыг
хүсэхийн хамт Солонгосын эрх баригчдыг буулгах талаар ухуулга хийв.
Солонгосын эрх баригчид монгол жанжны эдгээр илгээлт бичигт хариу
өгсөнгүйгээр үл барам элч нарыг нь саатуулсан ажээ. Иймд монголчууд
сэлбэг хүчээ авч, Кучжу цайзыг дахин нэг дайрахад ширүүнээр эсэргүүцэн
тэмцэлдэж, монголчуудын ар талд аюул учруулж, цаашаа өмнө зүг давшихад
нь саад боллоо. Иймд Саритай жанжин хүчтэй цэргийн анги явуулж уул хотыг
28 харвах оньсоор ханыг нь тал бүрт нураан эвдэж байтал 50 км зайд
Солонгосын цэрэг нэмэлт хүчээр айсуй мэдээг авсан тул угтан хөдөлжээ.
Энэ тулалдаанд монголын морин цэрэг Солонгосын цэргийн эхний
эгнээг үтэр түргэн хугацаанд сэт цохин, хэрэг явдал муугаар эргэсэнд
солонгос цэргийн дарга нар цайзад орж бүгэхээр шийдвэрлэв. Гэтэл
монголын морин цэрэг зам хааж ирэхэд ширүүн тулаан дахин өрнөж,
солонгосын цэрэг хиартал цохигдож, бараг тэн хагасаас илүү хувь нь
жагсаалаас гарч, ихэнх дарга нар нь амь үрэгдэв. Энэ тулалдаан
солонгосын эрх баригчдаас монголчуудтай зэвсэг барин шийдвэртэй тэмцэх
гэсэн хамгийн сүүлчийн оролдлого болжээ. Ийнхүү монголчууд Кучжу цайзыг
дахин дайрч 11 дүгээр сард олон газраас олзлогдогсдыг энэхүү цайзруу
туун аваачиж ханыг нэвтэлсэн ч гэнэт дайралтаа зогсоон солонгосын
нийслэл Кэгены зүг зүтгэх болов. Энэ бол Саритай жанжин хүн хүчээ
хямгадахын зэрэгцээ, бүр том нүүдэл хийж, солонгосын гол хүчийг цаг
алдалгүй буулгаж авах гэсэн зоримог шийдвэрээс шалтгаалжээ. Бүр
аравдугаар сараас Саритайн 2 элчийгхорьж байсан Пхенчжүхотыг дайран
эзэлж, ойр хавийн гацааны захирагч нарыг устгаж элч нарынхаа өшөөг авсан
байна. Үүний дараа монгол цэргүүд Сонымун, Нэсонган зэрэг хот
суурингуудыг булаан эзэлж нийслэлийн хажууд тулж иржээ.
Энэ үед солонгосын эзэн хаан айн балмагдаж тусгай төлөөлөгч Мин
Хигайг монголчуудад найрамдал байгуулья хэмээн зарсанд Саритай жанжин
хариу өгсөнгүй. Арванхоёрдугаар сард монголчуудын гол хүч нийслэлийн
дөрвөн хаалганд тулж очин, Хынванса сүмийг дайрахад дахин Мин Хигийг
зарж найрамдлын хэлэлцээр хийж болохыг мэдэхийг оролдов. Саритай жанжин
хэлэлцээ явуулахыг зөвшөөрсөн боловч байлдаанаа зогсоохыг бодсонгүй.
Харин улам ч эрчимжүүлж солонгосын талыг дуулгавартай болгохоор шийджээ.
Тэр завсар Саритай нэмэгдэл хүч ирүүлэхийг гэдрэг гуйж улмаар 12 дугаар
сарын 6-нд нийслэлийн өмнө зүг орших газарт цөмрөн орж замд таарсан
Кванчжу, Чхончжу, Чхунчжу хотыг дайрч эсэргүүцэл үзүүлсний төлөө залхаан
шийтгэв. Монгол цэргүүд энэ үед өөрөө өөрсдийгөө хүнсээр хангаж байсан
тул тусгай ангиуд байгуулагдан, ойр хавьцаа явж ард иргэдээс хүнс
тэжээлийг хураан авч байлаа. Энэ үед солонгосын нийслэл Кэгёны ойр
тойронд монгол жанжин Подо, Чукку, Танго нарын цэрэг амжилттай тулалдаж
байв.
Тэр завсар монголчууд Кучжугийн эрэлхэг хамгаалагчдын эсэргүүцлийг
ямар ч хамаагүй аргаар дарахын тулд шинэ сэлбэг хүч татаж цайзыг дахин
дайрахдаа дайралтыг Саритай жанжин өөрөө биечлэн удирдсан байна.
Монголчууд хотыг чулуу харвах оньсоор харваж, хотын хана хэрмийг авирч
давахын тулд довтлох тусгай шат тавин давшихад хамгаалагчид урт модонд
хадсан хутгаар хатган, юу тааралдсанаараа нүүр нүдгүй балбаж, ширүүн
эсэргүүцэв. Хотын хамгаалагчид нэн зоримог байлдсан тул дайралтыг
удирдсан монголын нэгэн цэргийн дарга "Би бага наснаасаа олон тулалдаанд
оролцож явлаа. Гэвч ийм эрэлхэг баатарлагаар тэмцэгч хүмүүсийг
үзсэнгүй" гэж Кучжугийн хамаалагчдыг зүй ёсоор магтсан нь тэмдэглэгдэн
үлджээ. Саритай жанжин өөрийн хүн хүчийг хямгадахын тулд хуурамч боловч
үнэмшихэд болохуйц захидлыг солонгосын хаан бичсэн мэт болгож, цайзыг
хамаалагчдын толгойлогч Пак Сод явуулжээ. Гэвч цайз эсэргүүцлээ
зогсоосонгүй. Харин монголчуудын сүр хүчинд автсан солонгосын эрх
баригчид үнэхээр буулгаж өгөхөөр санаа тавих болжээ. Ингээд 1232 оны
нэгдүгээр сард Кучжуд хааны ордны төлөөлөгчид ирж "Төр улс, цэрэг маань
бууж өгөв, Та нар байлдахаа байж бууж өг" гэжээ. Цайзын хамгаалагчид
эхэн удаагаа Солонгосын удирдлагьш элч нарын үгийг сонсохгүй байсан
боловч эцсийн бүлэгг монголчуудад бууж өгөхөөс аргагүй байдалд оржээ.
Цайзыг удаан хугацаагаар хамгаалж удирдлагынхаа шийдвэрийг үл
тоосон хэргээр толгойлогчийг цаазлах болоход монгол түшмэл өмгөөлөн
амийг аварсан байдаг. Тухайлбал цаазьга тавцанд аваачсан хойно Саритайн
төлөөний түшмэл "Хэдүйгээр бидний өмнө ялт хэршйг үйлдсэн боловч энэ хүн
та нарт үнэнч байсан бус уу. Иймд түүний амийг бүрэлгэж яахан болох вэ"
гэснээр цайзын зоригт толгойлогчийн амийг өршөөжээ. Үүгээр монголчууд
дайсныхаа эр зоригийг ч гэсэн үнэлж чаддагаа нэгэнтээ нотлон харуулсан
байдаг.
Саритайн хорчийн удирдсан монголын цэрэг ийнхүү анхны
довтолгооноор тус орны нилээд хэсгийг эзлэн авч улмаар хааны ордонд
хүчтэй шахалт үзүүлэн солонгосыг бүхэлд нь өөрийн хараат улс болгож
чадав. Өмнөө тавьсан зорилгоо амжилттай биелүүлсэн Саритай жанжин 1232
оны гуравдугаар сард урьд эзлэн авсан 40 гаруй хот, мөн бусад чухал
хотуудад суух 72 д аргач буюу захирагч нарыг томилоод цэргээ авч
солонгосын нутгаас гарчээ. Энэ нь Саритай жанжны цэрэг удирдах их авьяас
билэг, дээр нь уран нарийн дипломат бодлого, тагнуулын үйл
ажиллагаанаас ихээхэн шалтгаалсан нь ойлгомжтой юм.
2012-10-10 10:32:34
Мэдээ оруулсан: Ц.Хан-Хөхий
No comments:
Post a Comment