Ерөнхий сайд аа, “Багануур бас л нохойн замаар орлоо”

Багануурын уурхай” уул нь стратегийн орд төдийгүй зах зээлийн хүнд үед нийслэлийн цахилгаан станцуудыг хангаж Улаанбаатар хотоо хөлдөөлгүй авч ирсэн.

Төр дээрэлхэн үнийг нь бариад байсан учраас уурхай еөрөө алдагдалтай ажиллаж өдий хүрсэн билээ.

Стратегийн орд газрыг хувьчлах, дүрмийн санд нь өөрчлөлт оруулах, удирдлагыг өөрчлөх зэрэг томоохон асуудал шийдэхэд заавал ч үгүй Засгийн газар салбарын яам оролцдог. Багануурын уурхайн өмчийн одоогийн харьцаа нь 75 хувь төрийн өмч үлдсэн 25 хувь нь хэдэн америк иргэний нэр дээр байгаа юм.

Хэдийд ямар ид шидээр 25 хувийг авчихсаныг хэн ч мэддэггүй. Монголд ирээдүйдээ хэрэгтэй өнгөтэй өөдтэй ашгаа өгөх уул уурхай ашигт малтмалын орд л байвал дотоод гадаадын хэдэн луйварчин нийлж байгаад хувьчлаад авчихдаг уламжлалтай болсныг бид сайн мэднэ. Үүнийг уул уурхайн ашигт ордууд нохойн замаар орох гэдэг. Оюу толгой, Таван толгой, Хөшөөт, Шарын гол бүгд л нохойн замаар орсон. Засгийн газар Оюу толгойгоос зээлэх менгөндөө бялуурч, УИХ сонгуулийн хуультайгаа ид үзэлцэж байх хойгуур Багануурын уурхайг нохойн замаар оруулах хуйвалдаан явагдаж байна.

Ер нь уул уурхай ашигт малтмалын ордуудыг луй-вардаж мэргэшиж гаршсан “том сүлжээ” байдаг гэдэгт бид аль хэдийнээ эргэлзэхээ больж хүлээн зөвшөөрдөг болсон юм. Багануурыг бас л нохойн замаар оруулах операцийг УИХ-ын гишүүн Дамба-Очир толгойлж Төрийн өмчийн хорооны мэргэжилтнүүд гүйцэтгэж байна гэнэ.

Өнгөрсөн жил Засгийн газар Улаанбаатар хотыг нүүрсээр тогтмол хангадаг ганц /урхайгаа харж үзэж байгаа нь энэ эж 12.5 тэрбум төгрөгийг тус уурхайд хөрөнгө оруулалт болгон өгч сайн дүр тоглосон нь уурхайг нэг л мэдэхэд өөрийн болгож авах шуналын урхи байсан гэж хэн мэдэх вэ.

Уурхайг авахын тулд тогтсон арга бий. Эхлээд удирдлагыг нь өөрийн хүнээр тавих ёстой. Өөрийн хүнээр тавихдаа Эрдэнэтийн уурхайн элдэв хог новшийг шахаж байхад мэргэшсэн гаршсан хүн байх ёстой. Багануурын уурхайн даргаар Эрдэнэтийн хүнд гаруудын нэг Мэргэнбаатар гэдэг хүнийг тавина гэж эрхэм гишүүн Ерөнхий сайдад мэдэгдэж, Төрийн өмчийн хороонд санал гаргажээ. Хуучин дарга Дамбапэлжээг тэтгэвэрт нь гаргаад хаячих хэрэгтэй гэдэг дээр тохирсон байна.

Тэгээд л иргэдэд байгаа 25 хувь дээр 12,5 тэрбум тегрөгийг хөрөнгө оруулалт биш мэтээр бичилт хийгээд төрийн мэдлийн хувьцаанд сууж үлдэх сонгодог луйвар явагдаж байна. Энэ мэхийг Төрийн өмчийн хороо гарамгай хийдэг. “Шарын голын уурхай”-г нэг л мэдэхэд 100 хувь гадны хүнийх болсны нэгэн адилаар…

Төрийн өмчийн хороон дээр хувьцааны болон ашигт малтмалын ордуудыг бужигнуулахаараа нэрд гарсан мэргэжилтэн амжилттай ажиллана. Тэр хүн нь ашигт малтмалын хэрэг эрхлэх газарт ажиллаж байгаад цөөнгүй лиценз , хувьцаа бужигнуулсан туршлагатай одоо Төрийн өмчийн хорооны өмч хувьчлалын даргаар ажиллаж байгаа Хэрлэн гэдэг нөхөр юм гэнэ. Иргэдээс нууж уул уурхайн зохих хувийг чимээгүй зувчуулдаг үе өнгөрсөн.

Таван толгойгоос иргэд 10 хувиа авсан, жижиг Таван толгойг өмнөговийнхон өөрсдөө ашиглаад хувиа хүртэж эхэлсэн. За яахав олон жил манаж суугаа Багануурын уурхайн өвгөн даргыг тэтгэвэрт гаргаж гэж бодъё.

Харин Багануурын уурхай бол 200 гаруй дээд мэргэжлийн инженер техникийн ажилтантай боловсон хүчин хангалттай байгууллагын хувьд Эрдэнэтээс нэг шахааы бизнесчин авах шаардлаггүй л байхгүй юу. Эдэн дотроос уурхайг удирдаад явчих хүн олон доо олон. Цаанч шахааны бизнесийг нь цэцэглүүлж, хувьцааны луйварчцад нь таалагдаж чадахгүй байна.

Төрийн өмчийн хорооныхон Эрдэнэтээс Багануурт шахсан олон зуун саяын шахааны мөнгийг иргэд хуулийнхан мэдээгүй өнгөрсөн гэж бодоогүй байгаа. Бүгдийг мэдэж байгаа шүү. Багануурын уурхайн 10 хувийг нийслэлийн иргэд горьдож байгаа.

Ерөнхий сайд Сү.Батболд, Уул уурхайг эрхэлсэн сайд Д.Зоригт нар УИХ, Төрийн өмчийн хорооноос эхтэй том луйварчдын хуйвалдааныг таслаад Багануурын уурхайн асуудлыг УИХ-аар оруулаад л 10 хувийг нь ард иргэддээ өгөөд л 51 хувийг нь төрд үлдээгээд “Монгол 999″-өөр удирдуулчихвал мөн их буян болно.

Эсвэл Ерөнхий сайд, эрхэлсэн сайд хоёр дээрх сүлжээнд орчихсон хувь эзэмшчихээд цохиж яваа юм билүү бүу мэд дээ. Наадам ойртож, төр засгийн анхаарал сарниж, энэ хооронд луйварчид амжуулжбайна. Төр иргэд наадамдаж байх хойгуур хормой доогуур чинь Багануурын уурхайг бас л нохойн замаар оруулахаар суйлж байна.

Багануур гэдэг нэртэй ч нийтийн анхаарал хандуулам том асуудал. Даанч Багануур дүүргээс сонгогдсон үүнийгхөөцөлдөх УИХ-ын гишүүн гэж байдаггүй юм гэнэ. Багануурын уурхайн хувь заяаг шийдэх ТӨХ хувьцааны сүлжээчингүүдийн хурал тун удахгүй болно гэнэ.

Багануурын уурхай гэдэг нүүрсний их бассейны орд яг тэнд төрсөн Дашдоржийн Нацагдоржийн шүлэглэснээр ” Уурхай баялгийн охь болсон, “Миний төрсөн нутаг Монголын сайхан орон” юмсан. Харахын заяа байна уу гэхээс хазахын заяа байхгүй хамаг байдгаа нэг л мэдэхэд алддаг ард түмэн хөөрхий.

(Багануурын уурхайн ажилчдын надад явуулсан захидлаас сэдэвлэв)

Г.Дашрэнцэн

Эх сурвалж: “Нийслэл таймс”