Чингис хааны шилдэг генералууд Зэв, Сүбээдэй нар Султан Мухамедын үхлийн
дараа хойд Ираны нутаг дэвсгэрийг эрхшээлдээ оруулж, цааш Кавказийн зүг
өөрсдийн анги нэгтгэлийг авч хөдөлжээ. Эхний хот Каузминийг (Qazwin)
бут цохиж тэр хотдоо 40 000 Мусламыг үгүй хийсэн байна. Цааш Азербаджан
луу цөмрөн орсны дараагаар томоохон хотын нэг болох Тэбрисийг бүсэлж, их
хэмжээний мөнгө нэхсэн байна. Тэбрис хотынхон гучуурыг цаг тухайд нь
хэлсэн ёсоор төлснөөр хотоо авч үлдэж чаджээ.
Иран болон Хуучин Зөвлөлт холбоот улсын уулзвар болох Могханы талд тэд өвөлжсөний дараагаар Христын хаант улс Георгын нутаг дэвсгэр лүү цөмрөн оржээ.
Георгийн хаант гүрэн гуравдугаар Георг хааны удирдлага доор ихээхэн хөгжиж хүчирхэгжсэн төдийгүй байнгын шашны мөргөлдөөний улмаас маш сайн бэлтгэгдсэн армитай байсан байна.
Гурвадугаар Георге хаан монголчуудын эсрэг бүрэн тоноглогдон, зэвсэглэгдсэн 10 000 цэргийг явуулсан боловч Чингис хааны бүтээсэн дайны машин болох Зэв Сүбээдэйгийн армийн ганцхан удаагийн цохилтонд бүрэн устаж дууссан байна. Монголын арми цааш Кура голын хөндлөн гаталж Тиблис хотын чиглэл рүү дайралтаа үргэлжлүүлжээ.
Георг хаан өөрийн үлдсэн цэргүүдийг дагуулан Тиблис хотоо хамгаалахаар урьдчилан очиж тулаанд бэлтгэжээ. Монголын арми шууд Тиблис хотын өөрсдийн бай болгоогүй бөгөөд эхлээд Георгийн хаант улсын өмнөд хэсгээр тэнүүчлэн их хэмжээний дээрэм тонуул, аллагыг үйлдсэн бөгөөд үүний дараагаар Тиблис хотын өмнөх Кунаны талд хүрч очсон байна. Сүбээдэй баатрын харуул анги Тиблис хотын өмнө эцсийн хүчээ хуримтлуулсан Георгийн хаантай байлдан төөрөгдүүлж байх явцад Зэв жанжины гол хүч ар талаас нь довтолж бүрэн ялалтыг хорогдол багатайгаар авчээ. Георг хаан тэндээс өөрийн хэдхэн итгэлт хүмүүсийн хамтаар зугатан гарч Тиблис хотод бүгжээ.
1221 оны ялалтын дараагаар Монголчууд Георгийн хаант улсын өмнөд хэсгийг бүрэн тонож шатааж дуусгаад дахин Тиблис хотод ирж гувчуур нэхсэн байна. Тиблисээс гувчуур авсаныхаа дараагаар Урми нуурын дэргэдэх Марагха хотод ирж мөн алба гувчуур нэхсэн боловч шаардлагийг биелүүлээгүй учираас Монголчууд Марагха хотын бэхлэлтийг эвдэж эхэлсэн бөгөөд нэг өдрийн турш үргэлжилсэн тулааны дараагаар хот бууж өгчээ.
Нэгэн үеийн түүхч Ибн ал-Атхир ын бичиж үлдээснээр Монголчуудын эмэгтэйчүүд нь хүртэл байлддаг бөгөөд монгол цэргүүд ямарч хүний үнэргүй, санаанд оромгүйгээр аллага хийдэг гэж бичжээ.
Марагха хотоос цааш Хамадхан хотод очиж мөн бууж өгөхийг шаардсан ч энэ удаад хотынхон бас л татгалзаж цэргүүдээ хотын өмнө жагсаан угтжээ. Монголчууд энэ удаа хүчийн хувьд харьцангуй давуу байсан учираас ганцхан удаагын тулалтанд бүрэн цохигдож үлдсэн хэдэн Мослемууд хотын бэхлэлтээс эсэргүүцсэн боловч мөн удалгүй дийлджээ.
Эндээс монголчууд 2 хуваагдаж цөөн хэдэн цэрэгтэй анги нэгтгэл нь Испахан хотоос алба гувчуур авч буцан иржээ.
Чингис хааны 2 жанжиндаа Кавказаас цааш Европийг эзлэх зарлиг өгснөөр 2 анги нэгтгэл дахин нэгдэж Могханы тал руу хөлгийн жолоо эргүүлсэн байна.
Энэ хооронд Георг хаан дахин цэрэг цуглуулж байсан бөгөөд хэдийгээр 2 жанжины ирж байгааг мэдсэн ч тэр даруй угтан байлдахыг хүсэлгүй хүч чадлаа хуримтуулсаар байжээ.
Монголчууд хэд хэдэн хотыг эвдэж, тонож дуусаад Георгийн хаант улсын захад ирэхэд Георг хаан 30 000 мянган (зарим эх сурвалжаас үзэхэд 60 000) цэрэгтэйгээр хүлээж байсан байна.
Тулаан эхлэхийн өмнө Зэв жанжин 5000 шилдэг цэргийг шилж эсрэг этгээдийнхээ ард талд байрлуулжээ. Сүбээдэй баатар тэр хооронд өөрөө толгойн ангийг толгойлж Георгийн их хүчтэй дөнгөж тулгармаг
цаа дийлдсэн мэт буцан зугтсан байна.
Георг хааны цэргүүд олон удаагын ялагдалын дараагаар анх удаа Монгол цэргүүдийн арыг харсандаа хөөрч хэт их мэрийж хөөснөөр эмх замбараагаа алдасны дараагаар Зэв жанжины бэлтгэсэн тагнуулын анги ард талаас нь ядах юмгүй цохисноор эх сурвалжуудаас үзэхэд дор хаяж 30 000 цэрэг хүйс тэмтрэгджээ.
Монголчууд цааш төв хот Тиблисийг энэ удаад түйвээгээгүй бөгөөд цааш одоогын Азарбаджан Каспийн тэнгисийн эрэгт тулж иржээ.
Ширван хотод монголчууд түр буудаллаж Чамка хотыг эзэлэх төлөвлөгөөгөө боловсруулж байсан байна. Чамка хот нь уулын өндөрлөгт байрладаг маш бат бөх хэрэмээр хүрээлэгдсэн байсан тул энэ удаад олон хоног тулалдсан боловч онцын амжилт гаргаж чадахгүй байсан боловч Зэв жанжин энэ удаад дахин гайхамшигтай шийдэл гаргасанаар дахин ялалт байгуулжээ.
Монголчууд үхсэн хүн, малын сэгээр холоос хэрэм босгож түүнийгээ өргөжүүлсээр морьтойгоо хэрэмийг давсан байна.
Муслимийн ертөнцөд хийсэн олон жилийн дайн, алба гувчуурын дараагаар лалын шашины бүх орноор өлсөглөн, ядуурал нүүрлэж цэцэглэн хөгжиж байсан улс орноор ядарж туйлдсан хөгшид, эмэгтэйчүүд, дайнд тахир дутуу болсон цөөн хэдэн эрчүүд үлджээ.
Тухайн үеийн нэрт зохиолч Саадигийн тэмдэглэж үлдээсэн нэгэн түүхэнд:
Би бээр Испахан хотын хамгаалагч найзтай байж билээ.
Тэр бух шиг том биетэй, айдасыг мэддэггүй, сэлэм нь үргэлж хэн нэгний цусанд улаанаар будагдсан явдаг хэрвээ тэр дайсан луугаа сэлмээ далайгаад ойртох юм бол ямар ч хүн айдсаасаа болж чичирдэг харин энгийн үед инээд наргианд дуртай нэгэн байсан.
Олон жилийн дараагаар Испахан хотод буцаж очиход нөгөө найзтайгаа тааралдаж билээ.
Хэдийгээр тэр надтай насаар ойролцоо ч явахдаа хөгшин хүн шиг бөгтийж явдаг, нүүр царай нь зовлон шанлалын улмаас үрчийж цайсан, нүдэнд нь айдас шингэж нүүрэн дээр нь хар хөлс нь цувсан нэгэн болж өөрчилөгджээ.
Би: Ямар гээчийн аймшигт хувь тавилан чамайг ийм болгож орхио вэ? гэж асуухад
Гунигтайгаар инээгээд найз маань: Монголчууд!!! Монголчууд!!!
Монголчууд миний зүрх зоригыг нэг мөсөн мөхөөсөн. Би тэдний эсрэг байлдсан ч, аз миний эсрэг байлдаж байлаа.
Ямар гайхамшигаар би амьд үлдсэнээ үнэхээр мэдэхгүй байна. Миний хөлний улнаас толгой хүртэл цусанд будагдсан байсан гээд цааш ярих тэнхэлгүй болсноор бид 2 ын богинохон уулзалт өнгөрсөн юм.
Бас нэгэн тэмдэглэлд:
Георг хаан Багдад луу илч илгээж хэлэхдээ
Монголчууд үгүй хийсэн хүмүүсээ тоолдоггүй, харин амьд үлдсэн хүмүүсээ тоолдог. Хэрвээ хэн нэгэн этгээд тэдэнд олзлогдож байгаад ирлээ гэж хэлвэл, үгэнд нь үнэмших хэрэггүй, оронд нь, ямар ч өршөөлгүй аллага, хүний үнэргүй явдал гаргасан гэж хэлвэл итгээрэй гэжээ.
Мөн тухайн үеийн түүхч Чүвэнигийн бичиж үлдээснээр
Хэдэн жилийн дараагаар би Чингис хааны эзэлсэн хотуудаар явж байхад, нэгэн үед мандан бадарч байсан улс орны ямарч ул мөр үлдээгүйгээс гадна хэдэн мянган иргэд байсан газар ердөө л хэдэн хүүхэд хөгшид харагдаж байлаа. Кростан Ирак зэрэг орнуудад хамгийн ихдээ л хүмүүсийн 10 ны нэг л үлджээ.
hardware-csms.blogspot.com
Иран болон Хуучин Зөвлөлт холбоот улсын уулзвар болох Могханы талд тэд өвөлжсөний дараагаар Христын хаант улс Георгын нутаг дэвсгэр лүү цөмрөн оржээ.
Георгийн хаант гүрэн гуравдугаар Георг хааны удирдлага доор ихээхэн хөгжиж хүчирхэгжсэн төдийгүй байнгын шашны мөргөлдөөний улмаас маш сайн бэлтгэгдсэн армитай байсан байна.
Гурвадугаар Георге хаан монголчуудын эсрэг бүрэн тоноглогдон, зэвсэглэгдсэн 10 000 цэргийг явуулсан боловч Чингис хааны бүтээсэн дайны машин болох Зэв Сүбээдэйгийн армийн ганцхан удаагийн цохилтонд бүрэн устаж дууссан байна. Монголын арми цааш Кура голын хөндлөн гаталж Тиблис хотын чиглэл рүү дайралтаа үргэлжлүүлжээ.
Георг хаан өөрийн үлдсэн цэргүүдийг дагуулан Тиблис хотоо хамгаалахаар урьдчилан очиж тулаанд бэлтгэжээ. Монголын арми шууд Тиблис хотын өөрсдийн бай болгоогүй бөгөөд эхлээд Георгийн хаант улсын өмнөд хэсгээр тэнүүчлэн их хэмжээний дээрэм тонуул, аллагыг үйлдсэн бөгөөд үүний дараагаар Тиблис хотын өмнөх Кунаны талд хүрч очсон байна. Сүбээдэй баатрын харуул анги Тиблис хотын өмнө эцсийн хүчээ хуримтлуулсан Георгийн хаантай байлдан төөрөгдүүлж байх явцад Зэв жанжины гол хүч ар талаас нь довтолж бүрэн ялалтыг хорогдол багатайгаар авчээ. Георг хаан тэндээс өөрийн хэдхэн итгэлт хүмүүсийн хамтаар зугатан гарч Тиблис хотод бүгжээ.
1221 оны ялалтын дараагаар Монголчууд Георгийн хаант улсын өмнөд хэсгийг бүрэн тонож шатааж дуусгаад дахин Тиблис хотод ирж гувчуур нэхсэн байна. Тиблисээс гувчуур авсаныхаа дараагаар Урми нуурын дэргэдэх Марагха хотод ирж мөн алба гувчуур нэхсэн боловч шаардлагийг биелүүлээгүй учираас Монголчууд Марагха хотын бэхлэлтийг эвдэж эхэлсэн бөгөөд нэг өдрийн турш үргэлжилсэн тулааны дараагаар хот бууж өгчээ.
Нэгэн үеийн түүхч Ибн ал-Атхир ын бичиж үлдээснээр Монголчуудын эмэгтэйчүүд нь хүртэл байлддаг бөгөөд монгол цэргүүд ямарч хүний үнэргүй, санаанд оромгүйгээр аллага хийдэг гэж бичжээ.
Марагха хотоос цааш Хамадхан хотод очиж мөн бууж өгөхийг шаардсан ч энэ удаад хотынхон бас л татгалзаж цэргүүдээ хотын өмнө жагсаан угтжээ. Монголчууд энэ удаа хүчийн хувьд харьцангуй давуу байсан учираас ганцхан удаагын тулалтанд бүрэн цохигдож үлдсэн хэдэн Мослемууд хотын бэхлэлтээс эсэргүүцсэн боловч мөн удалгүй дийлджээ.
Эндээс монголчууд 2 хуваагдаж цөөн хэдэн цэрэгтэй анги нэгтгэл нь Испахан хотоос алба гувчуур авч буцан иржээ.
Чингис хааны 2 жанжиндаа Кавказаас цааш Европийг эзлэх зарлиг өгснөөр 2 анги нэгтгэл дахин нэгдэж Могханы тал руу хөлгийн жолоо эргүүлсэн байна.
Энэ хооронд Георг хаан дахин цэрэг цуглуулж байсан бөгөөд хэдийгээр 2 жанжины ирж байгааг мэдсэн ч тэр даруй угтан байлдахыг хүсэлгүй хүч чадлаа хуримтуулсаар байжээ.
Монголчууд хэд хэдэн хотыг эвдэж, тонож дуусаад Георгийн хаант улсын захад ирэхэд Георг хаан 30 000 мянган (зарим эх сурвалжаас үзэхэд 60 000) цэрэгтэйгээр хүлээж байсан байна.
Тулаан эхлэхийн өмнө Зэв жанжин 5000 шилдэг цэргийг шилж эсрэг этгээдийнхээ ард талд байрлуулжээ. Сүбээдэй баатар тэр хооронд өөрөө толгойн ангийг толгойлж Георгийн их хүчтэй дөнгөж тулгармаг
цаа дийлдсэн мэт буцан зугтсан байна.Георг хааны цэргүүд олон удаагын ялагдалын дараагаар анх удаа Монгол цэргүүдийн арыг харсандаа хөөрч хэт их мэрийж хөөснөөр эмх замбараагаа алдасны дараагаар Зэв жанжины бэлтгэсэн тагнуулын анги ард талаас нь ядах юмгүй цохисноор эх сурвалжуудаас үзэхэд дор хаяж 30 000 цэрэг хүйс тэмтрэгджээ.
Монголчууд цааш төв хот Тиблисийг энэ удаад түйвээгээгүй бөгөөд цааш одоогын Азарбаджан Каспийн тэнгисийн эрэгт тулж иржээ.
Ширван хотод монголчууд түр буудаллаж Чамка хотыг эзэлэх төлөвлөгөөгөө боловсруулж байсан байна. Чамка хот нь уулын өндөрлөгт байрладаг маш бат бөх хэрэмээр хүрээлэгдсэн байсан тул энэ удаад олон хоног тулалдсан боловч онцын амжилт гаргаж чадахгүй байсан боловч Зэв жанжин энэ удаад дахин гайхамшигтай шийдэл гаргасанаар дахин ялалт байгуулжээ.
Монголчууд үхсэн хүн, малын сэгээр холоос хэрэм босгож түүнийгээ өргөжүүлсээр морьтойгоо хэрэмийг давсан байна.
Муслимийн ертөнцөд хийсэн олон жилийн дайн, алба гувчуурын дараагаар лалын шашины бүх орноор өлсөглөн, ядуурал нүүрлэж цэцэглэн хөгжиж байсан улс орноор ядарж туйлдсан хөгшид, эмэгтэйчүүд, дайнд тахир дутуу болсон цөөн хэдэн эрчүүд үлджээ.
Тухайн үеийн нэрт зохиолч Саадигийн тэмдэглэж үлдээсэн нэгэн түүхэнд:
Би бээр Испахан хотын хамгаалагч найзтай байж билээ.
Тэр бух шиг том биетэй, айдасыг мэддэггүй, сэлэм нь үргэлж хэн нэгний цусанд улаанаар будагдсан явдаг хэрвээ тэр дайсан луугаа сэлмээ далайгаад ойртох юм бол ямар ч хүн айдсаасаа болж чичирдэг харин энгийн үед инээд наргианд дуртай нэгэн байсан.
Олон жилийн дараагаар Испахан хотод буцаж очиход нөгөө найзтайгаа тааралдаж билээ.
Хэдийгээр тэр надтай насаар ойролцоо ч явахдаа хөгшин хүн шиг бөгтийж явдаг, нүүр царай нь зовлон шанлалын улмаас үрчийж цайсан, нүдэнд нь айдас шингэж нүүрэн дээр нь хар хөлс нь цувсан нэгэн болж өөрчилөгджээ.
Би: Ямар гээчийн аймшигт хувь тавилан чамайг ийм болгож орхио вэ? гэж асуухад
Гунигтайгаар инээгээд найз маань: Монголчууд!!! Монголчууд!!!
Монголчууд миний зүрх зоригыг нэг мөсөн мөхөөсөн. Би тэдний эсрэг байлдсан ч, аз миний эсрэг байлдаж байлаа.
Ямар гайхамшигаар би амьд үлдсэнээ үнэхээр мэдэхгүй байна. Миний хөлний улнаас толгой хүртэл цусанд будагдсан байсан гээд цааш ярих тэнхэлгүй болсноор бид 2 ын богинохон уулзалт өнгөрсөн юм.
Бас нэгэн тэмдэглэлд:
Георг хаан Багдад луу илч илгээж хэлэхдээ
Монголчууд үгүй хийсэн хүмүүсээ тоолдоггүй, харин амьд үлдсэн хүмүүсээ тоолдог. Хэрвээ хэн нэгэн этгээд тэдэнд олзлогдож байгаад ирлээ гэж хэлвэл, үгэнд нь үнэмших хэрэггүй, оронд нь, ямар ч өршөөлгүй аллага, хүний үнэргүй явдал гаргасан гэж хэлвэл итгээрэй гэжээ.
Мөн тухайн үеийн түүхч Чүвэнигийн бичиж үлдээснээр
Хэдэн жилийн дараагаар би Чингис хааны эзэлсэн хотуудаар явж байхад, нэгэн үед мандан бадарч байсан улс орны ямарч ул мөр үлдээгүйгээс гадна хэдэн мянган иргэд байсан газар ердөө л хэдэн хүүхэд хөгшид харагдаж байлаа. Кростан Ирак зэрэг орнуудад хамгийн ихдээ л хүмүүсийн 10 ны нэг л үлджээ.
hardware-csms.blogspot.com
No comments:
Post a Comment