...Чухам энд Манж бол Хятадыг эзлэхээсээ ємнє хятадын соёлд уусч vндсэндээ хятад болчихоод байсан гэсэн баримт дэлгэжээ... Тэр эрдэмтэн ингэж vзсэн нь баримт дутуу. Maнжууд бол Жvрчидийн хойчис юм. Жvрчид Алтан улс(Хятадаар Жин)-ийг байгуулаад одоогийн Бээжинд нийсэлж Хитан(Китан) улсыг доройтуулан дараа нь Монголчуудад мєхєєгдсєн болов ч энгийн Жvрчид уг нутагтаа (одоогийн Хятадийн Гирин, Лионин, Хар мєрєн зэрэг муж) аж тєрєн байсан бєгєєд 1616 онд Хойт Алтан улс(Хоу Жин)-ийг байгуулан Нурхаач гэдэг хvн хаан ширээнээ суужээ.
Энэ vеэс Манжчууд Хорчин, Харчин, Євєр халх гэх мэтийн Монгол аймагуудийг хатуу зєєлєн хоёр аргаар биедээ татаж эхэлсэнд Монголын хамгийн сvvлчийн их хаан Лигдэн тэдгээр аймагуудаа буцааж авахаар Хойд Алтан улстай олон удаа байлдаж байсан болов ч Монголчуудын дотоод дох хямрал гэх мэтийн шалтгаанаас болж 1634 онд хvчэн мєхєсдєн Хєх нуур руу арга буюу зайлсан билээ. 1635 онд Манжийн цэрэг Лигдэн хааны хvv Эзэй Хонгоэ-йиг баривчилан биедээ авч яваж байсан "Чингис хааны Хас буу тамга"-ыг Манжууд єєрийн гартаа оруулсан гэж худлаар зарласан (vнэн тамгыг Лигдэн хаан аваад Хєх нуурт очсон гэдэг санал байдаг болов ч одоохондоо олдоогVй. Харин тэр vеэр Лигдэн хааний орчуулуулсан гэдэг Алтан Ганжуур болон Манкала бурхан Манжийн гарт орсон бол vнэн юм. Алтан Ганжуурийн ихэнх ботийг сvvлд Япончууд улсдаа аваачсан болов ч харамсалтай нь 1923 оний 9 сарын 1-д болсон Кантуу орний их газар хєдлєлтєдєєс болон галд шатжээ. Yлдсэн 10-д боть нь одоо Євєр Монголийн нийгэмийн шинжлэх ухааны хvрээлэнгийн тvvх судлах газарын номын санд байгаа гэдэг сурагтай. Манкала бурхан одоо хэр нь Чэн Дэ хотод байна гэдэг ба Тайван руу аваачих гээд тээж явсан онгоц нь далайд живээд олдохоо больсон) гэх мэтийн шалтгаанаар Говийн ємнєх 16 Монгол аймагийн 49 ноёд 1636 оны 3 сарт Мvгдэн (Хятадаар Шэн Ян) хотод цуглан Нурхаач (1626 оний 8 сарт нас барсан)-ийн 4-р хvv Хун тайж (Хуан Тай жи)-ийг єєрсдийнхєє хаан хэмээн мэдрээд "Богд цэцэн хаан" цол хайрласан юм .
Богд цэцэн хаан цол хvртсэн Хун Тайж Хойд Алтан улс гэдэг улсыхаа нэрээ Чин улс гэж солисон нь тийм учиртай. Бид нарын хэлдэг Манж Чин улс бол Монголчууд буюу алтан урагтаний зєвшєєрєлийг хvлээсэн сууринд ингэж бий болсон юм. Чин улс хожим нь цагаан хэрэм даваж Хятадийн Мин улсийг мєхєєхєд ч Монголын морьт цэрэг гол хvчин болж байсан гэх мэтийн баримтаар Чин улсыг Манж Монголийн холбоот улс гэж vздэг тvvхчид ч бий. Тэгээд ярихаар Манжчууд Хятадийг эзлэхээс ємнє Хятад соёлд ууссан биш харин Монгол соёлыг нэлээд шингээж авсан талтай. Ганц хоёр жишээ татахад Манж vсэг бол Монгол vсэгт єєрчилєлт оруулсан нэг хэлбэрийн "Монгол" vсэг гэхэд илуудэхгvи. Хувцас хунар нь ч Монголжуу болсоныг давтан єгvvлэх хэрэг алга.
Манж Чин улс 1911 онд Хятадын Цагаагчин гахай жилийн хувьсгалаар мєхсєн болов ч Манжийн хамгийн сvvлийн хаан Айшингиру Фу Юу 1931 онд Япон улсын тусламжаар Манж улс (Монголчууд Манжу гуо ч гэдэг)-ийг байгуулж 1945 онд Япончууд ялагдахаар Манж улс мєхсєн юм. Хятад улсад энэ улсыг Хуурмаг Манж улс гэдэг. Дэлхийд алдартай Халх голын дайн буюу Номон хааны дайн бол Манж улс ба БНМАУ хилийн зааг тогтоох асуудалд санал нэгдэж эс чадсан шалтгаанаар дэгдсэн гэдэг боловч Манж улсын ар талд Японий Кан Тоо Гун цэрэгийн захиргааний газарийн хувилдалга байсан гэдэг нь тодорхой(Япончууд тэр дайныг дайн гэж хэлэхгvй "Номон Хааны хэрэг хувьсал" гэдэг бєгєєд олонх ард нь тэр дайны тухай сайн мэдэхгvй байж байж 1992 онд Японд болсон Номон Хааны дайны тухай олон улсын хурлаар зарим зvйл нэлээд тод болсон бил ээ). Ингээд бодоход Манж Монгол 2 vндэстэний харьцаа 20-р зууны тvрvvн хагаст хvртэл янз бvрийн хэлбэрээр явагдаж байсан гэхэд болох байх аа.
...Тэгээд ч туухийг бичиж баримтжуулж vлдээсэн vндсэн эх сурвалжууд голдуу хятад хуний гараар л хийгдэж ирсэн болов уу гэсэн таамаг дэвшvvлж байна...
Ингэж vзэхэд ч хэцvv. Чин улсийн тухай Хятад хэлний тvvхийн сурвалжис Тайванаар дамжаад (Гаминчууд Тайван руу зайлахдаа авч явсан) барууны орнуудад нэлээд эрт уеэс тарахсан талтай. Тэдгээр сурвалжист Манж хэлээс орчуулагдсан зvил олон байсан болов ч орчуулгад нь янз бvрийн алдаа дутагдал байсан гэдэгийг Манж хэлний эхтэй нь тулгаад мэдэх болж байгаа.Чин улс эхлээд бичиг баримтаа голцуу Манжаар бичидэг байсан бєгєєд сvvлийн vыдээ Хятад Монгол хэлэнд орчуулах болсон юм. Харамсалтай нь Манж хэлний матриалvvд нь одоохондоо уншигч ашиглагчидийн гарт тэр бvхнээрээ орох болоогуй байгаа. Яагаад гэвэл Хятадийн 1, 2-р данс эвхмэлийн газарт гэхэд 1000 хvн 100 жил орчуулмаар Манж vсэгийн бичиг баримтууд байдаг ба Манж хэл мэддэг хvн нь тийм олон биш болохоор хэдхэн ажилтан нь зvгээр дугаарлаад ч завдаж єгєхгvй байгаа учираас юм. Тэр олон бичиг баримтууд ашиглагдаад ирэхээр Манжийн тvvйин судлал нэг алхам ахих нь мэдээж мєртєє Чин улсийн vыин Монголийн тvvхийн судлал ч хєгжинє гэдэг нь яриангvи. Сонин болгож ярихд тэр бичиг баримт дотроос 17- зууний эхний хагаст бичигдсэн Монгол бичиг баримтийг ялган салгаад 1998 онд Хятад хэвэлсэн. Энэ нь тухайин vеийн Монгол хэл тvvх соёл судлахад ховор нандин материал болоод байгаа. Харамсалтай нь 200-хан дэвтэр хэвэлсэн ба vнэ нь гэж хэцvv(180$).
Юv ч гэсэн Чин гэж маш сонирхолтой улс байсан болов ч тэр тухай судалгаа одоохондоо арай л дутуу байсаар. Тийм ч болохоор Манж хэл мэддэггvй Хятад материалийг л ашигладаг эрдэмтэдийн гараар гарсан Чин улсийн тухай янз бvрийн судалгаа зай аваад байгаа болов уу.
No comments:
Post a Comment